Kvörtun yfir birtingu ljósmynda á samfélagsmiðli vísað frá

Mál nr. 2020010706

25.2.2022

 

Ákvörðun

Hinn 25. febrúar 2022 tók Persónuvernd svohljóðandi ákvörðun í máli nr. 2020010706 (áður 2019122351):

I.
Málsmeðferð
1.
Tildrög máls

Hinn 12. desember 2019 barst Persónuvernd kvörtun frá Þyrí Steingrímsdóttur lögmanni f.h. [A] og [B] (hér eftir kvartendur) yfir birtingu ljósmynda af þeim á Facebook-síðu [X]. 

 

Með bréfi, dags. 28. október 2020, ítrekuðu 27. nóvember s.á., var [X] tilkynnt um kvörtunina og boðið að koma á framfæri skýringum vegna hennar. Svar barst frá Guðmundi Ómari Hafsteinssyni lögmanni f.h. [X] með bréfi, dags. 12. janúar 2021. Með bréfi, dags. 15. febrúar s.á., ítrekuðu með tölvupósti 16. mars 2021, var kvartendum gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum um svör [X]. Barst svar frá kvartendum með tölvupósti 17. mars s.á. 

Við úrlausn málsins hefur verið tekið tillit til allra framangreindra gagna, þó að ekki sé gerð sérstaklega grein fyrir þeim öllum í eftirfarandi úrskurði. 

Meðferð málsins hefur tafist vegna mikilla anna hjá Persónuvernd.

2.
Sjónarmið kvartenda

Kvartendur mótmæla myndbirtingu [X], fyrrverandi sambýliskonu [A], á Facebook-síðu sinni og gera þá kröfu að henni verði gert að fjarlægja myndirnar. Um sé að ræða alls 11 myndir af [A] og þrjár myndir af [B], syni [A], sem fæddur er árið [...]. Aðgengi að myndunum sé stillt þannig að þær birtist öllum sem heimsækja síðu [X].

 

Vísa kvartendur sérstaklega til þess að myndirnar sem um ræðir eru opnar öllum og eru ekki einvörðungu fyrir [X] eða þröngan hóp vina hennar á Facebook. Telja kvartendur að myndirnar séu því ekki einvörðungu ætlaðar til persónulegra nota eða varði aðeins einkahagi [X]. Slík myndbirting geti því ekki fallið utan gildissviðs laga nr. 90/2018, um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, sbr. 2. mgr. 4. gr. þeirra. 

Kvartendur telja birtingu myndanna ekki styðjast við heimild í lögum nr. 90/2018. Kvartendur hafi ekki samþykkt myndbirtingarnar heldur andmælt þeim og óskað eftir því að myndirnar verði fjarlægðar. Telja kvartendur ljóst að grundvallarréttindi og friðhelgi þeirra vegi þyngra en hagsmunir [X] af því að viðhalda myndbirtingunum. 

Í bréfi kvartenda, dags. 17. mars 2021, kemur fram að tilefni kvörtunarinnar hafi einkum verið forsíðumynd af kvartanda, [A], og [X] á Facebook-síðu hennar. Hún hafi nú verið fjarlægð. Þá hafi myndum af kvartendum fækkað mjög á síðunni eftir að kvörtunin var lögð fram.

3.
Sjónarmið [X]

[X] vísar til þess að á meðan á sambandi hennar við [A] hafi staðið hafi þau birt myndir hvort af öðru ásamt myndum af [B]. Hafi myndirnar verið birtar með fullu samþykki aðila og kvartendur ekki gert athugasemdir við birtingarnar. Um hafi verið að ræða dæmigerðar myndir sem væru á engan hátt meiðandi né óeðlilegar miðað við að aðilar tengdust fjölskylduböndum.

 

Af hálfu [X] er byggt á því að umrædd myndbirting varði aðeins einkahagi hennar og að myndirnar séu aðeins til persónulegra nota, en myndbirtingin falli þar með utan gildissviðs laga nr. 90/2018. Vísað er til þess að myndirnar séu inni á lokaðri Facebook-síðu sem eingöngu sé aðgengileg þeim sem samþykktir hafi verið sem vinir hennar. 

Verði birting myndanna talin falla undir lög nr. 90/2018 er byggt á því að hún hafi verið með fullu samþykki beggja kvartenda. Hafi [X] því verið heimilt að birta myndirnar samkvæmt 1. tölul. 1. mgr. 9. gr. laga nr. 90/2018.

II.
Forsendur og niðurstaða
1.
Gildissvið – Ábyrgðaraðili

Mál þetta lýtur að birtingu ljósmynda á Facebook-síðu einstaklings. Óumdeilt er að ljósmyndirnar eru persónugreinanlegar og telst birting þeirra því vera vinnsla persónuupplýsinga í skilningi laga nr. 90/2018 og reglugerðar (ESB) 2016/679. 

 

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 90/2018 gilda þau og reglugerð (ESB) 2016/679 ekki um meðferð einstaklings á persónuupplýsingum sem eingöngu varða einkahagi hans eða fjölskyldu hans eða eru einvörðungu ætlaðar til persónulegra nota. Í þeim tilvikum þegar persónuupplýsingar, þ.m.t. ljósmyndir, eru birtar á lokuðum reikningum notenda samfélagsmiðla getur slík birting talist falla utan gildissviðs laganna og reglugerðarinnar. Er þar almennt átt við reikninga sem lokaðir eru almenningi og eru einungis sýnilegir þeim sem tengjast viðkomandi einstaklingi á miðlinum. Af gögnum málsins sem og af athugun Persónuverndar er ljóst að þær ljósmyndir sem kvartað er yfir, að undanskildum forsíðu- og opnumyndum sem hafa verið fjarlægðar, eru aðgengilegar öllum innskráðum notendum Facebook. Eru myndirnar því ekki birtar á lokaðri síðu líkt og fram hefur komið af hálfu [X]. Að því virtu er það mat Persónuverndar að birting þeirra falli undir gildissvið laga nr. 90/2018.

Sá sem ber ábyrgð á að vinnsla persónuupplýsinga samrýmist lögum nr. 90/2018 er nefndur ábyrgðaraðili. Samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laganna er þar átt við einstakling, lögaðila, stjórnvald eða annan aðila sem ákveður einn eða í samvinnu við aðra tilgang og aðferðir við vinnslu persónuupplýsinga, sbr. 7. tölul. 4. gr. reglugerðarinnar. Eins og hér háttar til telst [X] vera ábyrgðaraðili að umræddri vinnslu, þ.e. birtingu á myndum af kvartendum sem eru aðgengilegar almenningi á samfélagsmiðlinum Facebook.

Kemur þá til skoðunar hvort það falli undir valdsvið Persónuverndar að úrskurða um lögmæti umræddra myndbirtinga.

2.
Tengsl persónuverndar við tjáningarfrelsi

Réttur einstaklings til friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu er verndaður í 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Í lögum nr. 90/2018, um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, er kveðið nánar á um réttinn til friðhelgi einkalífs að því er varðar meðferð persónuupplýsinga. Hafa lögin að geyma ákvæði sem tryggja eiga einkalífsrétt manna við meðferð persónuupplýsinga, meðal annars með því að kveða á um skyldur þeirra sem vinna með slíkar upplýsingar. Hins vegar verður að skýra lög nr. 90/2018 með þeim hætti að ekki sé brotið gegn tjáningarfrelsi manna. 

 

Kveðið er á um vernd tjáningarfrelsis í 73. gr. stjórnarskrárinnar og 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Samkvæmt þeim ákvæðum á hver maður rétt á að láta í ljós hugsanir sínar en verður að ábyrgjast þær fyrir dómi. Sá réttur skal einnig ná yfir frelsi til að taka við og skila áfram upplýsingum og hugmyndum heima og erlendis án afskipta stjórnvalda. Í athugasemdum við 73. gr. stjórnarskrárinnar, í frumvarpi er varð að stjórnarskipunarlögum nr. 97/1995, segir að tjáningarfrelsið sé óumdeilanlega ein af undirstöðum lýðræðisþjóðfélags en engu að síður meðal vandmeðförnustu mannréttinda, sem ekki sé hægt að njóta án ábyrgðar. Því megi setja tjáningarfrelsinu skorður með lögum, meðal annars vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauðsynlegar og samrýmist lýðræðishefðum.

Af dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu má ráða að tjáning njóti verndar óháð innihaldi, sbr. mál Murphy gegn Írlandi frá 10. júlí 2003 (RJD 2003-IX), og óháð því formi sem hún birtist í, sbr. mál Oberschlick gegn Austurríki frá 23. maí 1991 (Series A. 204). Þá er ljóst að hvers konar aðgerðir þeirra sem fara með opinbert vald geta bakað ríki ábyrgð á grundvelli 10. gr. mannréttindasáttmálans. Undir íhlutun í skilningi ákvæðisins hafa meðal annars fallið bann við birtingu myndar af sakborningi, lögbann við útgáfu og bann við útsendingu viðtals við tiltekinn hóp manna.

3.
Niðurstaða

Verkefnum Persónuverndar er lýst í 39. gr. laga nr. 90/2018 en þar segir meðal annars að stofnunin annist eftirlit með framkvæmd laganna, reglugerðar (ESB) 2016/679, sérákvæða í lögum sem fjalla um vinnslu persónuupplýsinga og annarra reglna um efnið. Þá segir að Persónuvernd úrskurði um hvort brot hafi átt sér stað, berist stofnuninni kvörtun frá skráðum einstaklingi eða fulltrúa hans. Í framkvæmd hefur Persónuvernd litið svo á að í umræddum lagaákvæðum felist ekki að stofnunin hafi vald til að taka bindandi ákvörðun um mörk réttinda samkvæmt ákvæðum stjórnarskrárinnar, t.a.m. tjáningarfrelsis samkvæmt 73. gr. og friðhelgi einkalífs samkvæmt 71. gr., heldur heyri slíkur ágreiningur undir dómstóla. Það skoðast í ljósi þess að samkvæmt 2. mgr. 73. gr. stjórnarskrárinnar á hver maður rétt á að láta í ljós hugsanir sínar, en ábyrgjast verður hann þær fyrir dómi. Af ákvæðinu verður sú ályktun dregin að dómstólar, en ekki stjórnvöld, taki afstöðu til þess hvort tjáning sé í andstöðu við lög. Í þessu sambandi vísast enn fremur til orðalags 1. mgr. 10. gr. mannréttindasáttmálans um að sérhver maður eigi rétt til tjáningarfrelsis „án afskipta stjórnvalda“. Af því leiðir að Persónuvernd er ekki bær til þess að úrskurða um hvort í tjáningu felist misnotkun á stjórnarskrárvörðum rétti til tjáningarfrelsis, sem enn fremur nýtur verndar síðastnefnds ákvæðis mannréttindasáttmálans. 

 

Leggja verður heildstætt mat á þær ljósmyndir sem kvörtunin lýtur að og samhengi birtingar þeirra með hliðsjón af þeim sjónarmiðum sem rakin hafa verið hér að framan. Fyrir liggur að kvartandinn [A] var í sambandi með [X] þegar umræddar ljósmyndir voru birtar. Enn fremur birtist [X] sjálf á nokkrum myndanna, ýmist ásamt öðrum kvartenda eða báðum. Þá er til þess að líta að í nýlegu áliti Persónuverndar um persónuvernd og tjáningu einstaklinga á Netinu, frá 25. janúar 2022, kemur fram að tengsl þess sem birtir myndir við þann sem er á þeim geti skipt máli þegar lagt er mat á það hvort birtingin teljist fela í sér tjáningu sem notið geti verndar stjórnarskrárinnar og mannréttindasáttmála Evrópu. Þannig sé líklegra að birting einstaklings á myndum af fólki úr eigin fjölskyldu eða vinahópi yrði talin fela í sér tjáningu en ef engin tengsl væru á milli hlutaðeigandi einstaklinga, enda verði að játa fólki ákveðið svigrúm til að birta tækifærismyndir úr eigin lífi án afskipta stjórnvalda. Af framangreindu verði þó ekki dregin sú ályktun að réttur til slíkrar birtingar sé án allra takmarkana og getur ágreiningur þar að lútandi verið borinn undir dómstóla. 

Persónuvernd telur ljóst að í máli þessu sé um að ræða tækifærismyndir úr fjölskyldulífi [X] frá þeim tíma sem myndirnar voru birtar. Að mati Persónuverndar verður að játa einstaklingum ákveðið svigrúm til að birta slíkar myndir, jafnvel á opinberum vettvangi, án afskipta stjórnvalda. 

Í ljósi framangreinds er það mat Persónuverndar að mál þetta lúti öðru fremur að því hvort [X] hafi, með birtingu ljósmynda af kvartendum, farið út fyrir mörk tjáningarfrelsis síns samkvæmt 73. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Er Persónuvernd því ekki bær til að úrskurða um lögmæti myndbirtinganna.

Á k v ö r ð u n a r o r ð:

Kvörtun [A] og [B] yfir birtingu ljósmynda af þeim á Facebook-síðu [X] er vísað frá.

Persónuvernd, 25. febrúar 2022

 

Helga Sigríður Þórhallsdóttir                   Gunnar Ingi Ágústsson